Emilija - Romanja 2019. (4. deo)

RAVENA

   Iz San Marina smo se vratili u Rimini. Onda smo se ukrcali u voz i posle nekih sat i po vožnje stigli smo u Ravenu. Nekada je ona bila prestonica Zapadnog rimskog carstva, a nakon njegove propasti postala je glavni grad Ostrogotske kraljevine. Zatim, 540. godine Vizantija preuzima vlast i formira tzv. Ravenski egzarhat, koji je trajao do 751. godine, kada ovu teritoriju osvajaju Langobardi.

   Kao što već rekoh, od 402. godine Ravena je bila glavni grad Zapadnog rimskog carstva. Iz tog perioda sačuvana su dva sjajna spomenika: Mauzolej Gala Placidije i Neonova krstionica. Gala Placidija je bila ćerka rimskog cara Teodosija I. Njen život je bio izuzetno buran. Kao devojku zarobili su je Alarihovi Vizigoti tokom čuvene pljačke Rima 410. godine. Zatim je bila primorana da se uda za Alarihovog naslednika Ataulfa. Kada je Ataulf ubijen u zaveri 415. godine u Barseloni, tokom rata sa slavnim Honorijevim vojskovođom Konstancijem III, Placidija je oslobođena uz veliki otkup. Po povratku se udala za ovoga komandanta zaslužnog za njenu slobodu. Car Honorije, koji je, inače, Galin brat, proglasio je Konstancija III za savladara. Tako je on postao avgust, a shodno tome njegova supruga Placidija avgusta. Međutim, iste godine Konstancije je umro. Pošto Honorije nije imao dece, Gala je činila sve da obezbedi presto svome sinu Valerijanu. Svašta se dalje izdešavalo. Zbog sukoba sa glavnim zapovednikom vojske morala je da beži u Carigrad kod cara Istočnog rimskog carstva i rođaka Teodosija II. Kada je 423. godine umro Honorije, za novog cara na Zapadu izabran je Jovan. Protiv njega je odmah istupio vojskovođa Bonifacije iz Severne Afrike, stari Galin saveznik. Na kraju se umešao i car sa istoka Teodosije II. On je malog Valerijana 424. godine u Solunu proglasio za cezara, a zatim je formirao vojnu ekspediciju i poslao je da obnovi vlast dinastije Teodosija I na Zapadu. Vojna akcija je bila uspešna, Jovan je svrgnut i ubijen, a Valerijan je proglašen za avgusta. Inače, tokom putovanja u Italiju Gala i Valerijan su doživeli brodolom, ali su se nekako spasili. Tako je Gala Placidija, pošto joj je sin još uvek bio maloletan, preuzela ulogu regenta. Međutim, nije tu bio kraj njenim mukama. Morala je da vodi zakulisanu borbu sa nekoliko moćnih vojskovođa, od kojih je najopasniji bio Aecije, budući slavni pobednik nad Atilinim Hunima na Katalunskim poljima. Na kraju je ovaj njihov sukob doveo do prave bitke, koja se odigrala kod Riminija. Aecije je poražen od strane Bonifacija, ali teško ranjeni Bonifacije je uskoro preminuo. Aecije, je pak, uspeo da se spasi i da pobegne kod Huna, čiji je bio talac kao klinac. Već sledeće godine Aecije se vratio u Italiju na čelu hunske vojske i Gala Placidija je bila primorana da mu preda vrhovnu komandu nad amijom. Aecije je faktički imao svu vlast, ali nije dirao Galu i njenog sina. Godine 450. Gala Placidija je umrla.

Mauzolej Gale Placidije.

   Za Galu Placidiju je još za njenog života pripremljen mauzolej u Raveni, ali nije najjasnije da li je ona sahranjena tu ili u Rimu. Po jednoj teoriji njeni ostaci su greškom spaljeni 1577. godine. Kako bilo da bilo, misli se da je Galin mauzolej nekada bio priključen narteksu crkve Santa Kroče, koja je bila njena zadužbina. Izgrađen je 430. godine. To je krstoobrazna građevina, koja se svojim oblikom vezuje za tradiciju ranih hrišćanskih mortarijuma.

Mauzolej Gale Placidije.

   Fasada od cigala, ovoga ne tako velikog objekta, ničim ne ukazuje na ono što vas očekuje unutra. A unutra su mozaici, i to kakvi! Da padneš na teme! Kakve scene, kakve boje, ma neverovatno! U centralnoj kupoli su prikazane zlatne zvezde na indigo plavoj pozadini. Zatim se ređaju scene: Dobrog pastira, apostola, Svetog Lorenca, tj. Lavrentija, pa simboli jevanđelista (krilati čovek – Matej, krilati bik – Luka, krilati lav – Marko, orao – Jovan). Ta kobaltna plava pozadina kolorita je kao da je juče urađena. Na ceo ovaj fenomenalni ambijent treba dodati i narandzastu svetlost koja se probijala kroz prozore, koji umesto stakla imaju tanke ploče od alabastera. Jednostavno, nemoguće je opisati kako to dobro izgleda! Unutra se nalaze i tri sarkofaga, ali ko će još i na njih da obraća pažnju pored ovakvih mozaika. Jedan je, naravno, bio namenjen Gali, drugi Valerijanu, a treći možda Konstanciju III.

Mauzolej Gale Placidije.

   Gotovo u isto vreme kada i Mauzolej Gale Placidije, izgrađena je i Neonova krstionica. Ovaj oktagonalni baptisterijum takođe spolja odaje utisak skromnog objekta, ali samo spolja. Međutim, kada se uđe unutra, kada stupiš pred njegove mozaike, prosto ne možeš da se ne oduševiš. Nasred kupole je scena gde Jovan Krstitelj krsti Isusa Hrista u reci Jordan, dok su okolo prikazana 12 apostola. Nema šta, sjajno!

Neonova krstionica.

   Naredni spomenici koje smo obilazili po Raveni u vezi su sa Teodorihom, pa da se malo osvrnem i na njegov lik. On je bio sin ostrogotskog kralja Teodemira. Rođen je 454. godine nedaleko od Karnuntuma (Austrija). Sa sedam ili osam godina poslat je u Carigrad kao talac. Godine 469/470. po naređenju cara Lava I otišao je u misiju u svoju domovinu. Po povratku među Gote preuzima vlast i počinje period kada su njegovi Ostrogoti čas na strani Vizantije, kao federati, a čas njihovi ljuti neprijatelji. Sledeći vizantijski car Zenon, da bi se rešio ostrogotske opasnosti, ponudio je Teodorihu da sa svojim narodom ode u Italiju, zbaci tamošnjeg germanskog federata Odoakara, koji se osilio, i da se tamo nasele. Ostrogoti odlaze u Italiju i stupaju u borbu sa Odoakarom. Tokom jednog banketa u čast navodnog pomirenja među dvojicom germanskih vođa, Teodorih lično ubija Odoakara. Tako je završio čovek koji je 476. godine zauzeo Rim i srušio Zapadno rimsko carstvo. Na  taj način je 493. Teodorih osnovao Ostrogotsko kraljevstvo u Italiji, sa Ravenom kao glavnim gradom. On je zaveo red u ovom delu Apeninskog poluostrva, dobro se odnosio prema starosedeocima, obnovio je zapuštenu infrastrukturu, odnosno može se reći da je bio dobar i uspešan vladar. Teodorihova kraljevina je smatrana najromanizovanijom od svih ondašnjih varvarskih država. U jednom momentu je uspostavio vlast i nad Vizigotima, ali to je bilo relativno kratkog veka.

   Iz vremena kada je Teodorih vladao Ravenom potiče Arijanska krstionica. Izgrađena je krajem 5. veka, kada je ovaj konsolidovao svoju vlast i kada je arijanizam postao oficijelna religija na njegovom dvoru. Mozaici koji krase unutrašnjost kupole su, zapravo, imitacija onih u Neonovom baptisterijumu.

Arijanska krstionica.

   Iz perioda Teodorihove vladavine je i tzv. Arhiepiskopska kapela. U pitanju je privatna kapela, koju je verovatno izgradio episkop Petar II (495-519). Ona se sada nalazi na drugom spratu Arhiepiskopskog muzeja. I ovi mozaici su fenomenalni. Na sredini kupole je hristov monogram, okružen sa četiri anđela između kojih su četiri simbola jevanđelista. Posebno se ističe mozaik na luneti iznad ulaza, na kome je prikazan Isus Hrist ratnik, u oklopu, sa krstom prebačenim preko ramena, kako pobedonosno gazi zmiju i lava. Šta reći o ovoj kapeli? Glupo mi je da opet tupim o veličanstvenosti njenih mozaika. Jednostavno, dobri su. Mnogo su dobri! Međutim, odličan je i sam muzej. Pun je kojekave kamene plastike sa raznih ravenskih crkava. Izloženo je i nekoliko reprezentativnih sarkofaga. Izuzetno mi je bio zanimljiv kružni mermerni kalendar za određivanje datuma uskrsa u periodu između 532. i 632. godine. Ipak, ako moram nešto da izdvojim, onda je to izrezbareni tron od slonovače episkopa Maksimijana iz sredine 6. veka.

Arhiepiskopska kapela.

   Priču o Teodorihovim spomenicima u Raveni najbolje je da završim njegovom grobnicom. Izgrađena je 520. godine, a on je umro 526. To je dvospratna građevina od belog istarskog kamena. Osnova joj je desetougaona i ima niše. Kroz jednu od tih niša ulazi se u njenu unutrašnjost koja je krstoobrazna. Gornji sprat je nešto uži. Tu je smeštena velika porfirna kada, koja je verovatno sekundarno iskorišćena kao sarkofag. Posebno je zanimljiv kružni krov ovog mauzoleja, koji je napravljen od jednog komada kamena, prečnika 11 metara i težine 500 tona.

Teodorihova grobnica.