Albanija 2007. (5. deo)

ARDENICA I APOLONIJA

   Iz Drača smo se uputili ka Valoni, s tim što smo usput stali kod manastira Ardenica. Podigao ga je Andronik II Paleolog 1282. godine, na mestu gde se nekada nalazio hram posvećen Artemidi. Smatra se da to ime Ardenica duguje ovoj grčkoj boginji. Inače, manastir je tokom svoje duge istorije više puta prepravljan, i da budem iskren, nije mi bio posebno interesantan. Međutim, bila mi je zanimljiva freska iz 1731. godine na kojoj se nalazi molitva ispisana na četiri jezika: latinskom, grčkom, cincarskom i albanskom, ali grčkim alfabetom. Ovaj natpis predstavlja najstariji albanski tekst ispisan u bilo kojoj crkvi. Ha, ha, ha! Kako, bre, to, kada su Albanci, “potomci” Ilira, starosedelaca Balkana, a prvi tekst na njihovom jeziku u nekoj crkvi napisan tek u 18. veku?! Inače, manastir Ardenica je poznat i po tome što se u njemu 1451. godine venčao Skenderbeg.

Ardenica.

   Sledeća stanica bila je Apolonija. Ovaj antički grad osnovali su stari Grci, Korinćani ili Korkirani (Krfljani), po jednima u 7. veku pne., a po drugima u 6. veku pne. Vrlo brzo Apolonija je postalo važno i prosperitetno naselje. Jedan od razloga za procvat ovog grada bilo je i to što se u njegovoj blizini nalaze velika ležišta bitumena, koji i danas spada među glavne izvozne artikle Albanije. Apolonija je bila u tesnim vezama sa rimskom državom. U njoj su bile stacionirane legije za vreme rata sa makedonskim kraljem Filipom V, kao i tokom Cezarevog sukoba sa Pompejom. Grad je imao univerzitet koji su pohađali Oktavijan Avgust i Mecena, a u 5. veku bio je sedište episkopa. Inače, Apolonija se nalazila na čuvenom putu Via Egnacija, što je sigurno doprinelo da postane tako važna luka i trgovinski centar.

   Ono što danas može da se vidi na ovom arheološkom lokalitetu potiče uglavnom iz rimskog perioda. Na prvom mestu je buluterion, odnosno spomenik Agonotetsa, čija je prednja fasada gotovo u potpunosti sačuvana, doduše uz rekonstrukciju. Buluterion je zgrada u kojoj su održavane skupštine. Zahvaljujući sačuvanom natpisu na ovoj građevini znamo da ju je podigao, u poslednjoj četvrtini 2. veka, jedan ugledni zvaničnik u čast svoga brata komandanta kohorte u Siriji. Na dan inauguracije održane su gladijatorske igre u kojima je učestvovalo 25 gladijatorskih parova. 

Buluterion u Apoloniji.

   Od drugih arheoloških ostataka ističu se još i odeon (malo pozorište), nimfeon, gradski bedemi, stoa itd. Da malo razbije monotoniju od silne antike pobrinula se manastirska crkva sv. Marije iz sredine 13. veka. Ispod portika, koji okružuje crkvu, smešten je lapidarijum sa nalazima iskopanim na ovom lokalitetu.

Crkva sv. Marije u Apoloniji.

   Posle Apolonije odvezli smo se do Valone. Valona je druga po veličini luka u Albaniji i ima više od 100.000 stanovnika. Moja prva asocijacija kada se spomene ovaj grad je njegov fudbalski klub Fljamurtari, koji je davne 1987. godine izbacio Partizana iz kupa UEFA. Čak se sećam i imena onog Sokolja Kušte, koji je zabio neviđenu golčinu u rašlje Omeroviću. U to vreme jugoslovenski fudbal je bio nešto i ovo izbacivanje Grobara spada u jednu od najvećih bruka u istoriji toga kluba. Ha, ha, ha, neko pamti Bari, neko Fljamurtari! Probao sam da u Valoni pronađem i kupim Fljamurtarijev dres, šal, kapu, bilo šta, međutim nisam uspeo u tome, jer smo se baš kratko zadržali u ovom gradu